Henryk z Wierzbna [Henryk z Wierzbnej] herbu własnego (urodzony około 1268 roku, zmarł 23 września 1319 roku)
Był trzecim i najmłodszym synem Jana, kasztelana Ryczyna.
Kanonik wrocławski od 31 sierpnia 1290 roku do 1302 roku, biskup wrocławski od 1302 roku do 23 września 1319 roku. Regent księstwa legnicko-wrocławskiego od 19 listopada 1301 roku do 1303 roku. I książę nysko-otmuchowski od 1302 roku do 23 września 1319 roku.
Do 1289 roku był świeckim komesem, a następnie kanonikiem wrocławskim od 31 sierpnia 1290 roku i ostatecznie biskupem wrocławski od 1302 roku do 1319 roku, a równocześnie pierwszym biskupem wrocławskim, który posługiwał się tytułem książęcym - książę nyski (pol. Księstwo Nyskie, czes. Nisské kníectví, niem. Fürstentum Neisse).
Henryk z Wierzbna pochodził z magnackiego rodu śląskiego osiadłego koło Świdnicy i był krewnym lub powinowatym arcybiskupa Jakuba Świnki. Magnacka rodzina pochodziła ze znamienitego śląskiego rodu szlacheckiego panów z Wrbna koło Świdnicy na Dolnym Śląsku, później nazywanego Bruntáltí z Vrbna, té z Wrbna (niem. Die Freiherren, später Grafen von Würben und Freudenthal). Jego przodkowie, pochodzenia morawskiego, walczyli z Tatarami pod Legnicą w 1241 roku. Wraz z bratem Janem wchodził w skład kapituły katedralnej i za biskupa Tomasza II uczestniczył w synodzie diecezjalnym w 1290 roku. Wybrany biskupem w 1302 roku i pierwszą Mszę św. odprawił podczas zjazdu biskupów polskich we Wrocławiu. Uczestniczyli w niej arcybiskubp Jakub Świnka - główny konsekrator Henryka i jego sufragan biskup Paweł ze Skopoli, biskup Gerward kujawski i Jan Lubuski.
Zwolennik króla Wacława II Czeskiego i jego rządów w Polsce. Potem popierał biskupa krakowskiego Jana Muskatę, swego krewnego. Przeciwny był Władysławowi I "Łokietkowi" i arcybiskupowi Jakubowi Śwince. Popieranie przez Henryka z Wierzbna Przemyślidów, zwalczanych wówczas przez papieża, spowodowało jego ekskomunikę oraz proces w Awinionie (w latach 1310-1314). Był faktycznym twórcą niezależnego księstwa biskupiego zwanego księstwem nysko-otmuchowskim. Jako pierwszy z biskupów wrocławskich przyjął tytuł książęcy.
W 1315 roku zorganizował na Śląsku trybunał inkwizycyjny który wydawał też i wyroki śmierci poprzez spalenie na stosie. W wyniku prowadzonego w tym roku z jego inicjatywy śledztwa we Wrocławiu, Świdnicy i Nysie spalono ponad 50 osób skazanych za herezję.
Pasterzowanie biskupa Henryka przypadło jenak na trudne lata pomiędzy dwoma koronacjami - Wacława czeskiego w 1300 roku i Władysława "Łokietka" w 1320 roku. Wówczas pojawił się problem granic między Polską i Czechami oraz wpływów na Śląsku. Król czeski Wacław II widział w bpie Henryku swego sprzymierzeńca. I miał ku temu słuszne podstawy, gdyż to on właśnie w imieniu abpa mogunskiego a za zgodą gnieźnieńskiego, 26 maja 1303 roku w katedrze praskiej uroczyście dokonał zaślubin króla Wacława II Przemyślidy z Elżbietą Przemysławówną. Ceremonia ta została połączona z koronacją Ryksy, która z tej okazji przyjęła na życzenie męża imię Elżbieta (czes. Elika Rejčka), na królową czeską i polską. Wziął także w obronę biskupa krakowskiego Muskatę w sporze z metropolitą gnieźnieńskim Jakubem Świnką. Do kapituły katedralnej wprowadził szereg osób orientacji proczeskiej lub proniemieckiej. Te fakty sprawiają, że historiografia niemiecka uważa w ogóle biskupa Henryka za pierwszego Niemca na stolicy biskupiej we Wrocławiu.
Sprawiedliwie należy przyznać, że biskupp Henryk z Wierzbna był znakomitym i energicznym organizatorem pracy kościelnej. Dwukrotnie zwoływał synody diecezjalne w 1305 i 1316 roku. Zadbał o usprawnienie zarządu diecezją i majątkiem kościelnym, o umocnienie dyscypliny wśród duchowieństwa i jego wykształcenie oraz o podniesienie poziomu życia religijnego wiernych. Dzięki niemu w 1307 roku ustanowiono we Wrocławiu stałą sufraganię, na którą powołano wówczas na biskupa pomocniczego Pawła Bancza (w latach 1307-1323), cystersa z lubiąskiego klasztoru. Za jego rządów został sporządzony zbiór statutów synodów metropolitalnych. Dorobek zaś i diecezjalne tradycje liturgiczne zostały ujęte w najstarszej agendzie Kościoła wrocławskiego w tzw. Liber agendarum ecclesiae Wratislaviensis. Polecił sporządzić dokładny inwentarz własności biskupiej i wszystkich dochodów stołu biskupiego w tzw. Liber fundationis episcopatus wratislaviensis. Powołał również sąd inkwizycyjny, który wydał m.in. wyroki w 1315 roku przeciwko heretykom i wówczas zapłonęły także stosy w Świdnicy i w Nysie.
Za bikupa Henryka były kontynuowane także prace przy wznoszeniu obecnej katedry wrocławskiej. Z niewyjaśnionych do dziś przyczyn został ekskomunikowany i powołany przed sąd papieski do Awionionu, gdzie przebywa cztery lata: 1310-1314. Stamtąd wrócił bardzo upokorzony, ale jeszcze bardziej zatroskany o sprawy diecezji.
Zmarł 23 września 1319 roku, nie zostawiając żadnego mienia osobistego. Pochowany został w prezbiterium katedry wrocławskiej. Zmiany personalne w kapitule, jakie dokonały się na skutek nominacji biskupa Henryka z Wierzbna stały się niestety powodem niezgodnej elekcji i w jej następstwie doszło aż do siedmioletniego wakansu (w latach 1319-1326). Część kapituły wybrała na biskupa Wita, a część głogowskiego scholastyka Lutolda. Po długotrwałym procesie obydwaj zrezygnowali z praw i papież Jan XXII na życzenie Władysława "Łokietka" przeniósł do Wrocławia biskupa krakowskiego Nankera (rządy w latach 1326-1341).
Żródła:
Złote biskupstwo (1301-1376) "Archidiecezja wrocławska"
Ślązacy - bp Jan Muskata i bp Henryk z Wierzbna "DZIENNIK ZACHODNI"
Henryk z Wierzbna (zm. 1319) w "WikipediA"